Tradycyjne przetwory olenderskie
Olendrzy, to niezwykle pracowici i bogobojni ludzie, którzy w sposób szczególny umiłowali swoją ziemię. Z ogromną starannością i skrupulatnością wykorzystywali wszelkie dary natury. Osiedlali się na mokradłach, terenach zalewowych, mokradłach i czynili je sobie poddanymi. Olendrzy nie bali się wody, a wylew nie był uważany przez nich za klęskę, jeśli tylko zalewał na jakiś czas dolne piętro czy piwniczkę. Inwentarz żywy, zapasy, pasze przeprowadzano na strych, a woda wdzierała się do opuszczonych pomieszczeń. Robiła ona wiele szkody, lecz również czyniła dużo dobrego. Przede wszystkim wymywała na zewnątrz bydlęcy nawóz zgromadzony w oborze. Tę czynność umożliwiało odpowiednie ulokowanie domu właśnie częścią mieszkalną w górę nurtu rzeki lub prostopadle do jej biegu. Dlatego powodziowa woda, zgodnie z kierunkiem prądu rzeki, wchodziła najpierw do części mieszkalnej, a dopiero potem do części gospodarczej. Tym samym wszelkie nieczystości były z domu wymywane i zatrzymywały się na zlokalizowanych na polach plecionych wierzbowych płotach rozciągniętych pomiędzy wierzbami i topolami.
Powidła z buraków cukrowych, to wytwór kulinarny, właśnie pomysłu olenderskich kolonistów. W Polsce uprawa buraków cukrowych na cele przemysłowe rozpowszechniła się na początku XIX wieku. Nieliczne wówczas cukrownie produkowały cukier, jednak jego cena była na tyle wysoka, że dla wielu był on raczej niedostępnym rarytasem. Wokół powstających cukrowni rozwijała się rolnicza produkcja buraków, a jednocześnie za przykładem osadników olenderskich, Polacy zaczęli upowszechniać „domowy” przerób buraka. Powidła z buraków cukrowych, ze względu na ich dostępność i łatwość wytwarzania domowym sposobem, stały się naonczas tanim źródłem cukrów. Produkt ten, powstający w wyniku procesów termicznych (gotowanie buraków i odparowywanie przez gotowanie), wolny jest od wszelkich mikroorganizmów, a jego głównym składnikiem jest sacharoza. Zalecany jest dla diabetyków (z uwagi na zawartość potasu) i przy anemiach oraz dla kobiet w ciąży (z uwagi na zawartość przyswajalnych form żelaza). Uzyskany produkt jest w pełni naturalny i bez żadnych dodatków.
Przepis na powidła z buraków cukrowych, z dodatkiem jabłek i dyni:
Składniki:
100 kg buraków cukrowych,15 kg jabłek, 15 kg dyni.
Przygotowanie:
Obieramy i płuczemy buraki cukrowe, gotujemy aż do miękkości. Odlewamy wodę, buraki wrzucamy do drewnianego koryta i drobno siekamy. Po trzy miseczki posiekanych buraków wsypujemy w kawałki szarego płótna (zwanego płatami). Wkładamy do odpowiedniej prasy przyciskami ciężkimi talerzami. Kręcimy odpowiednią korba i wyciskamy sok.
Sok buraczany wlewamy do miedzianego kotła, dokładamy również obrane jabłka i dynie i gotujemy ok. 4 godz. W ten sposób uzyskujemy buraczane powidła.
Przepis na powidła wyłącznie z buraków cukrowych:
Buraki cukrowe oczyszczone, obrane z łupiny i wymyte gotuje się w kotle pod przykryciem przez ok. 4-5 godziny do zmięknięcia. Do kotła należy dodać wody (ok. 10 cm warstwa wody w kotle), aby buraki nie przypaliły się. Po ugotowaniu buraki należy rozdrobnić na jak najmniejsze kawałki, aby ułatwić wyciskanie z nich soku. Gorące buraki wyciska się w prasie śrubowej, nakładając niewielkie porcje w lniane płachty, przekładane metalowymi płytkami. Tak ułożonych kilka porcji (5-8), w koszu lub szufladzie, przyciska tłok prasy. Nacisk takiej prasy wynosi kilka ton, dlatego konstrukcja prasy musi być solidna. Prasę obsługują zazwyczaj dwie osoby. Wyciśnięty sok gotuje się następnie w miedzianym kotle przez około 10-12 godzin często mieszając, a zgęstniały pod koniec gotowania mieszając bez przerwy. Sam proces wyrobu powideł jest procesem bardzo mozolnym i mało wydajnym, gdyż z ok. 100 kg buraków otrzymuje się tylko ok. 50 l soku, a z tego zaledwie ok. 5 l powideł. Z zalanej porcji musi wygotować się ponad 80% wody, by pozostał w kotle produkt o gęstości marmolady. Należy przy tym uważać, by nie gotować zbyt długo, aby nie powstał twardy karmel. Z samych buraków powidła są bardzo słodkie, dlatego więc, by tę słodycz złagodzić Olendrzy dodawali do gotujących się powideł rozdrobnionej dyni lub jabłek. Najlepsze odmiany to różnego rodzaju renety i boiken.
Powideł takich używa się najczęściej do smarowania chleba, a z razowym smakują najbardziej.